Czy można wyhodować yerba mate w doniczce? Garść ciekawostek o owocach, ziarenkach i uprawie ostrokrzewu
O pobudzających właściwościach listków ostrokrzewu piszemy w prawie każdym blogowym tekście. Dziś, dla odmiany, powiemy nieco o nasionach i owocach tej rośliny oraz o sposobach ich rozprzestrzeniania i uprawy. Czy można wyhodować ozdobną szczepkę Ilex paraguariensis w domowych warunkach? Odpowiedź znajdziesz w tekście!
Spis treści:
- Jak i gdzie rośnie yerba mate?
- Jak uprawiać yerba mate? Zagadkę rozwiązali jezuici
- Ostrokrzew paragwajski – uprawa w naturalnych warunkach
- Yerba mate w… doniczce. Czy można wyhodować ostrokrzew we własnym domu?
Jak i gdzie rośnie yerba mate?
Wyobraź to sobie: jest ciepły, letni dzień, Twoje ciało oblepia wilgoć tropikalnego klimatu, a z nieba leje się żar gorącego słońca. Przed Tobą rozpościera się ogromne pole, porośnięte równo posadzonymi, bujnymi w liście krzewami. Plantacja tworzy malowniczy krajobraz, przypominający niski, zielony las. Między krzewami krzątają się pracownicy plantacji – doświadczeni plantatorzy, którzy doskonale znają potrzeby roślin i wiedzą, jak je pielęgnować, aby przyniosły jak najlepsze i najzdrowsze plony. Tak właśnie wygląda plantacja ostrokrzewu paragwajskiego w Ameryce Południowej – rośliny, z której przyrządza się napar yerba mate. Wiecznie zielone krzewy ostrokrzewu występują naturalnie na pograniczu północnej Argentyny, południowej Brazylii, Paragwaju i Urugwaju, ale w celach przemysłowych uprawia się je tylko w trzech pierwszych krajach. Ostrokrzew paragwajski, którego botaniczna nazwa brzmi Ilex paraguariensis, zwykle rośnie na około 6-8 metrów wysokości, choć największe okazy osiągają nawet do 18 metrów. Gałęzie pokryte są gęsto podłużnymi, jajowatymi liśćmi, o karbowanych brzegach i żywozielonej barwie. Ich wierzchnia część jest nieco ciemniejsza, a od spodu są jaśniejsze. Ostrokrzew kwitnie od października do grudnia – końce gałęzi pokrywają się wtedy małymi, białymi kwiatami, zebranymi w gęste kwiatostany. Od marca do czerwca na krzewie pojawiają się owoce – niewielkie, czerwone jagody, kryjące w swoim wnętrzu nasionka. Najcenniejsze są liście, z których powstaje yerba mate. Właściwości rośliny wieki temu odkryli Indianie Guarani. Zbierali liście z dziko rosnących krzewów, a po ich spożyciu czuli się bardziej pobudzeni, poprawiała się ich czujność i koncentracja i nie odczuwali głodu. Indianie w pełni korzystali z daru natury, jakim jest yerba mate, ale nie wiedzieli, jak uprawiać roślinę. Jak ją rozmnożyć i sprawić, aby na nowo wydała cenne plony. Z pomocą przyszli przybysze zza oceanu – jezuiccy misjonarze.
Jak uprawiać yerba mate? Zagadkę rozwiązali jezuici
Owoce ostrokrzewu paragwajskiego powstają po zapyleniu kwiatów rośliny przez pszczoły lub muchówki. Są raczej niewielkie; osiągają średnicę około 5-7 milimetrów. Ich żółty kolor, wraz z postępującą wegetacją, ulega przekształceniu w delikatną czerwień lub odcień purpury. Niestety, dojrzałe owoce ostrokrzewu nie posiadają szczególnych walorów kulinarnych. Ze względu na niewielki rozmiar, obecność pestek i cierpki smak, praktycznie nigdy nie były wykorzystywane przez człowieka. Są jednak przysmakiem dla niektórych gatunków ptaków. To właśnie one przyczyniają się do rozprzestrzeniania rośliny. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie pewna niecodzienna kwestia. Mierzyli się z nią jezuici, którzy po przybyciu na tereny dzisiejszego Paragwaju próbowali zakładać pierwsze plantacje ostrokrzewu. Szybko okazało się, że umieszczone w ziemi nasiona, wyłuskane wcześniej z dojrzałych owoców, wcale nie chcą kiełkować. Zagadka przez długi czas spędzała sen z powiek zakonnych braci. Dopiero baczne studiowanie taksonomii roślin i praw rządzących lokalnym ekosystemem pozwoliło na znalezienie odpowiedzi. Zaobserwowano, że nasiona pokryte są grubą osłoną, przez którą zarodek w żaden sposób nie może się „przebić”, co uniemożliwia ich wykiełkowanie. Jak w takim razie roślina rozprzestrzenia się w naturze? Okazało się, że nasiona muszą wcześniej… przejść przez układ pokarmowy ptaka. Wydzielane przez organizm zwierzęcia soki trawienne sprawiają, że osłonka ulega osłabieniu. Dopiero wtedy możliwy jest rozwój nowej rośliny.
Ostrokrzew paragwajski – uprawa w naturalnych warunkach
Jak wspomnieliśmy wcześniej, yerba mate rośnie wyłącznie na terenie czterech południowoamerykańskich krajów. Tylko tutaj ostrokrzew paragwajski ma najlepsze warunki rozwoju: subtropikalny, gorący i wilgotny klimat, opady deszczu przekraczające 1200 mm rocznie, odpowiednia temperatura powietrza, wysokość nad poziomem morza w granicach 400-800 m n.p.m., gleba bogata w sole mineralne i towarzystwo dżungli, pełnej wysokich drzew, które dają optymalną ilość cienia. Wielu zapalonych miłośników naparów z ostrokrzewu paragwajskiego zastanawia się, czy możliwa jest uprawa rośliny poza naturalnym terenem występowania, np. w Polsce? Biorąc pod uwagę wymienione warunki uprawy, łatwo wywnioskować, że raczej byłoby to trudne, ale jak się okazuje, nie jest to niemożliwe!
Yerba mate w… doniczce. Czy można wyhodować ostrokrzew we własnym domu?
Warto od razu zaznaczyć, że na szczęście obejdzie się bez ptasiej pomocy. 😀 Ostrokrzew paragwajski można wysiać samodzielnie, a dostępne w profesjonalnych sklepach nasiona są wcześniej odpowiednio preparowane tak, aby zarodek mógł z powodzeniem przebić się przez osłonkę. Czasem można spotkać nawet gotowe sadzonki ostrokrzewu paragwajskiego – wtedy sprawa z wyhodowaniem yerba mate w Polsce jest jeszcze łatwiejsza, bo wystarczy taką sadzonkę ukorzenić w doniczce. Jeśli jednak mamy do dyspozycji nasionka, przed posadzeniem, należy wstawić je do letniej wody na około 24 godziny. Gleba, w której będą się rozwijać musi mieć pH na poziomie 5,8-6,8. Roślina lubi zacienione otoczenie, szczególnie na samym początku. Okres kiełkowania trwa do 3 miesięcy. Niestety, w pokojowych warunkach trudno będzie o uzyskanie drzewka o większych rozmiarach. Posadzony w doniczce ostrokrzew przy odpowiedniej opiece może osiągnąć kilkadziesiąt centymetrów wysokości, ale zapomnij o naparze yerba mate na bazie suszu z własnej uprawy – do tego potrzebne są znacznie większe i wyhodowane wyłącznie w naturalnych warunkach krzewy. Ostrokrzew sprawdzi się natomiast doskonale jako roślina ozdobna. Dla wprawionego mateisty posiadanie takiego okazu we własnym domu to nie lada gratka!
Jeśli jesteś fanem yerba mate, a zarazem pasjonatem ogrodnictwa lub po prostu lubisz nowe, ciekawe wyzwania, wyhodowanie własnego krzaczka yerba mate może być fascynującą przygodą! Pamiętaj o dostosowaniu warunków do polskiego klimatu i regularnej opiece nad roślinką.
Źródła informacji:
- Wikipedia: Yerba mate, Ostrokrzew paragwajski.
- C.I. Heck, E.G. De Mejia, Yerba Mate Tea (Ilex paraguariensis): A Comprehensive Review on Chemistry, Health Implications, and Technological Considerations, Journal of Food Science, 2007.
