Palo santo, czyli jak pomaga „święte drzewo”?

Palo santo… pod tym magicznym hasłem kryje się równie magiczna moc. Określana przez rdzennych mieszkańców wybrzeży Ameryki Południowej i Środkowej „świętym drzewem” roślina ma niezwykłe właściwości. Nam, mateistom najbardziej kojarzy się z naczynkiem do picia yerba mate, ale to nie jedyne zastosowanie. Jak działa palo santo i skąd pochodzi jego magia? Wyjaśniamy!

Spis treści:

1. Magiczna moc z Ameryki. Co to jest palo santo?
2. Zastosowanie „świętego drzewa”
3. Jak zadbać o matero z palo santo?

Magiczna moc z Ameryki. Co to jest palo santo?

„Palo santo” w języku hiszpańskim oznacza „święte drzewo”. To niezwykła roślina, która od wieków jest ceniona za swoje intensywne właściwości aromaterapeutyczne i duchowe. Drzewo występuje w regionach Ameryki Południowej i Środkowej, gdzie wykorzystywane jest zarówno w tradycyjnych rytuałach, jak i codziennym życiu. Co sprawia, że palo santo jest tak wyjątkowe? Skąd pochodzi i jaką rolę odgrywało w kulturach rdzennych mieszkańców?

Pochodzenie i gatunki palo santo

Nazwa „palo santo” odnosi się do kilku gatunków drzew o silnym aromacie i twardym drewnie. Najczęściej mianem tym określa się dwa gatunki:

• Bursera graveolens – rośnie w tropikalnych lasach Ameryki Środkowej i Południowej – na terenie rozciągającym się od półwyspu Jukatan w Ameryce Środkowej: Meksyk, Gwatemalę, Honduras, Salwador, Nikaraguę i Kostarykę; poprzez północne obszary Ameryki Południowej: Kolumbię, Ekwador i Wyspy Galapagos; aż po północną część Argentyny.
• Bulnesia sarmientoi (a właściwie Gonopterodendron sarmientoi) – występuje głównie w regionie Gran Chaco – to kraina rozciągająca się na pograniczu Boliwii, Paragwaju i Argentyny.

Czasami określenie „palo santo” stosuje się również wobec drewna pochodzącego z gwajakowca lekarskiego (Guaiacum officinale), który rośnie głównie w Ameryce Środkowej.

Co łączy te rośliny? Przede wszystkim bardzo twarde, wytrzymałe drewno, bogate w naturalne olejki eteryczne i mocno aromatyczną żywicę, która odpowiada za wyjątkowy zapach i działanie, a także „magiczne” właściwości. Za sprawą tych właściwości palo santo od wieków miało ogromne znaczenie dla tubylców, uważane jest za święte i posiada szerokie zastosowanie: od ezoteryki po tradycyjne naczynia do yerba mate..

Palo santo a zagrożenie wyginięciem

Palo santo było wykorzystywane przez rdzennych mieszkańców Ameryki Południowej od setek lat. Starożytni Inkowie cenili je za właściwości ochronne i duchowe. Indiańscy szamani wykorzystywali palo santo do magicznych rytuałów i mistycznych ceremonii. Podpalone drewienka, z których unosił się wonny dym, były elementem oczyszczającej ceremonii ayahuasca. Współczesne plemiona amazońskie nadal stosują je w rytuałach okadzania.

„Święte drzewo” z biegiem lat zyskiwało coraz większą popularność. Gwałtowny wzrost popularności palo santo w ostatnich dekadach sprawił, że jego populacja zaczęła się zmniejszać. Nadmierna eksploatacja prowadziła do wycinki całych drzew, co stanowiło zagrożenie dla niektórych gatunków palo santo. Rządy państw Ameryki zauważyły problem i podjęły kroki w celu ochrony tych cennych roślin. Drzewa umieszczone zostały na listach gatunków zagrożonych. Przez pewien czas surowo zabronione było ścinanie palo santo do celów przemysłowych. Jedynym sposobem na pozyskanie drewna było zbieranie obumarłych, opadłych gałęzi.

Choć obecnie większość gatunków drzew palo santo nie jest już zagrożona wyginięciem, to sposób pozyskiwania drewna poprzez zbieranie obumarłych gałęzi praktykowany jest do dziś. Gałęzie, które opadną na ziemię i schną przez kilka lat (od 4 do nawet 10 lat) bez ingerencji człowieka, poddawane są różnym warunkom atmosferycznym. Stają się jeszcze bardziej wartościowe. Zachodzą w nich liczne reakcje chemiczne, drewno zmienia barwę na ciemniejszą i wydzielają się cenne soki, które mają wpływ na jeszcze silniejszy aromat – słodko-drzewny, z nutami wanilii i owoców cytrusowych. Zbieranie, a nie ścinanie drewna to także okazanie szacunku wobec świętości tych wspaniałych drzew!

Zastosowanie „świętego drzewa”

Palo santo to wyjątkowe drzewo cenione zarówno za swoje unikalne właściwości aromatyczne, jak i wyjątkową trwałość drewna. Już od czasów starożytnych było używane jako materiał do wykonywania różnorodnych przedmiotów, wykorzystywano je także w rytuałach ochronnych, duchowych i leczniczych. Dzięki olejkom eterycznym zawartym w drewnie, palo santo znalazło szerokie zastosowanie w aromaterapii, medytacji, a także w produkcji naczyń do yerba mate.

Twarde i wytrzymałe drewno palo santo wykorzystywane jest do wytwarzania różnych przedmiotów. Znalazło zastosowanie między innymi w budownictwie – doskonale sprawdza się na przykład w budownictwie okrętowym. To także dobry materiał do wykonywania mebli (na przykład szafki czy stoły) oraz drobniejszych przedmiotów codziennego użytku, jak elementy biżuterii czy naczynia (dzbanki, miski, moździerze do ucierania ziół i nasion). W USA produkowane jest piwo „Palo Santo Marron”, które dojrzewa w beczkach stworzonych ze „świętego drewna”. Dzięki swoim unikalnym cechom palo santo jest wykorzystywane w wielu dziedzinach życia – od ceremonii duchowych po codzienne rytuały związane z relaksem i zdrowiem.

„Święte drzewo” w medycynie naturalnej

Ze „świętego drzewa” nie tylko wytwarza się przedmioty. Palo santo ma znacznie więcej zastosowań. Nie bez powodu określane jest również „drzewem życia” (łac. lignum vitae). Od wieków palo santo uznawane było za drzewo lecznicze, a jego olejki stosowano w medycynie ludowej, jako lekarstwo na różne dolegliwości.

Z żywicy palo santo wytwarzano olejek, który miał zwalczać ból i reumatyzm. Do naparów dodawano pokruszone kawałki drewna i wiórki palo santo – taka mikstura miała zbawienne działanie na układ trawienny. Mieszkańcy terenów, na których rośnie palo santo, zapewniają, że dzięki niemu można oczyścić umysł, dodać sobie energii, czy ułatwić wprowadzenie się w stan medytacji. Wierzono, że zapach „świętego drewna” odpędza złe duchy i działa pozytywnie na ludzi, przynosząc im szczęście. Podpalone, a następnie zgaszone drewienko roztacza w pomieszczeniu niesamowity aromat, ale przede wszystkim palo santo cenione jest za swoje działanie – uspokaja i koi zmysły, niweluje stres i napięcie. Świetnie sprawdza się w aromaterapii.

Palo santo jako naturalne kadzidło

Jednym z najczęstszych zastosowań palo santo jest stosowanie go jako kadzidła. W odróżnieniu od syntetycznych produktów zapachowych, palo santo zapewnia w pełni naturalną, głęboką woń, która pozytywnie wpływa na ciało i umysł. Jak palić palo santo? To bardzo proste! Wystarczy podpalić kawałek drewienka – trzymając je pod kątem i pozwalając mu palić się przez kilkanaście sekund. Po chwili należy zdmuchnąć ogień, aby drewno zaczęło się tlić, uwalniając aromatyczny dym. Następnie można okadzić przestrzeń, rozprowadzając okrężnymi ruchami dym wokół siebie, domu lub przedmiotów, które chcemy oczyścić energetycznie. Na koniec rytuału należy odłożyć drewienko do wygaszenia – do odpornego na wysoką temperaturę naczynia.

Obecnie długa tradycja palenia drewienek palo santo jest kontynuowana na całym świecie – kadzidła te są używane zarówno w medytacji, jak i codziennych rytuałach relaksacyjnych.

Palo santo jako naczynko do yerba mate

Palo santo znalazło swoje miejsce także w świecie yerba mate, zwłaszcza wśród miłośników tradycyjnych naczyń do picia tego naparu.

Yerba mate zaparzona w matero palo santo smakuje znacznie lepiej, niż w zwykłym naczynku ceramicznym. Zyskuje zupełnie nowe, oryginalne walory smakowe i aromatyczne. Pod wpływem wysokiej temperatury wody z drewna wydobywa się żywica, która zupełnie odmienia smak naparu. Ponadto matera wykonane z drewna palo santo to małe dzieła sztuki! Nie są produkowane masowo – każdy egzemplarz to wynik pracy ludzkich rąk. Są wyjątkowe, a do tego magiczne – w pewnym sensie. Żywica, która wydobywa się z grubych ścianek, nie tylko pięknie pachnie, ale ma też dezynfekujące właściwości. Dzięki niej naczynko z palo santo jest bardziej odporne na pleśń. Drewno, pod wpływem temperatury i wilgoci „pracuje” i po pewnym czasie użytkowania mogą pojawić się pęknięcia. Soki, które wydziela palo santo sprawiają, że naczynko w „magiczny” sposób samo się naprawia.

Istnieje wiele rodzajów naczyń z palo santo do yerba mate – o różnych kształtach i funkcjach. Jedne posiadają wzmacniające, metalowe okucia (jak na przykład jedno z najpopularniejszych naczynek w naszym sklepie – matero palo santo „Hercules”), inne są ręcznie zdobione (na przykład ozdobione skórzanym elementem matero „Salvador” z drewna palo santo). Jednym z najciekawszych naczynek dostępnych w naszym sklepie jest matero typu „Pampeano”. Ma ono grube ścianki, w których wydrążone są równe kanaliki. W tego typu matero napar przygotowuje się nieco inaczej. Susz wsypuje się standardowo, do środka, ale wodę leje się do kanalików, a nie bezpośrednio na suche liście ostrokrzewu. W ten sposób woda moczy susz stopniowo, od zewnętrznej strony. Napar powoli nabiera mocy, w bardziej zrównoważony sposób, a jedna porcja suszu wystarcza na dłużej. Żeby jeszcze lepiej doświadczyć magii palo santo, warto zaopatrzyć się również w wykonaną ze „świętego drewna” bombillę. Polecamy specjalne zestawy do yerba mate wykonane z palo santo.

Matero z palo santo – jak o nie dbać?

Drewno palo santo to wyjątkowy materiał do wytwarzania naczynek do yerba mate – uwalnia naturalny, drzewny aromat, który delikatnie wzbogaca smak naparu. Matero z palo santo jest bardzo wytrzymałe, jednak, aby służyło przez lata, wymaga odpowiedniego przygotowania i regularnej pielęgnacji.

Palo santo, choć bardzo twarde i trwałe, jest naturalnym surowcem, który reaguje na wilgoć i temperaturę, przez co może gnić. Dlatego przed pierwszym użyciem trzeba je odpowiednio zabezpieczyć i „zahartować”. Proces przygotowania matero nazywa się curado.

Jak przeprowadzić curado naczynka z palo santo? Instrukcja krok po kroku

Najpierw palo santo trzeba przepłukać zimną wodą i zostawić do całkowitego wyschnięcia. Następnie jego wnętrze smaruje się oliwą (oliwą z oliwek lub innym naturalnym olejem roślinnym). Natłuszczone matero powinno się zostawić do wyschnięcia na około 48 godzin. W tym czasie tłuszcz wchłania się w strukturę drewna i je konserwuje, dzięki czemu drewno stanie się bardziej odporne na wilgoć. Potem matero należy przepłukać – tym razem woda może być cieplejsza, ale nie gorąca. Po wysuszeniu naczynko jest gotowe do użytku! W tak przygotowanym matero można pić już yerba mate, pamiętając o tym, żeby nie zostawiać w nim zbyt długo mokrych resztek suszu.

Jak dbać o matero z drewna palo santo na co dzień?

• 👉 Nie zostawiaj mokrego suszu w naczyniu zbyt długo! – wilgoć może prowadzić do rozwoju pleśni.
• 👉 Nie myj w zmywarce ani wodą z detergentami – palo santo wystarczy przepłukać ciepłą wodą po każdym użyciu.
• 👉 Po umyciu zawsze dokładnie susz matero – unikaj zamkniętych, wilgotnych miejsc. Jednocześnie staraj się nie przesuszyć matero. Kontakt z suchym powietrzem, np. w pobliżu grzejnika może spowodować powstawanie pęknięć.
• 👉 Co jakiś czas ponownie natłuszczaj naczynko – zwłaszcza jeśli drewno zacznie wyglądać na przesuszone.
• 👉 Nie zalewaj wrzątkiem! – optymalna temperatura wody do yerba mate to około 70-80°C. Wrzątek nie tylko źle wpływa na właściwości naparu – może także uszkodzić drewno.

Więcej na temat curado i dbania o naczynka do yerba mate przeczytasz na naszym blogu.

FAQ – Najczęstsze pytania i odpowiedzi dotyczące pielęgnacji matero z palo santo

❓ Czy można myć matero z palo santo w zmywarce?

💡 Nie! Drewno jest materiałem wrażliwym na wysokie temperatury i wilgoć – zmywarka mogłaby uszkodzić matero.

❓ Jak często należy ponawiać curado?

💡 Wystarczy wykonać curado raz przed pierwszym użyciem. Jeśli drewno wydaje się wysychać, można po jakimś czasie ponownie natłuścić wnętrze.

❓ Jak usunąć nieprzyjemny zapach z matero?

💡 Można przepłukać wnętrze letnią wodą z odrobiną naturalnej sody oczyszczonej, a następnie ponownie natłuścić oliwą.

Źródła informacji:

1. Wikipedia: Bursera graveolens, Bulnesia sarmientoi, Guaiacum officinale.
2. The IUCN Red List Of Threatened Species.