Tykwa – co to jest i jak powstają naczynka z tykwy?
Każdy wielbiciel yerba mate wie, że dobre naczynko do yerba mate to klucz, by móc komfortowo delektować się ulubionym napojem. Pionierzy yerba mate, nie mając naczyń ceramicznych, radzili sobie inaczej. Naczynka wykonywano z tykwy, czyli przypominającej dynię rośliny. Dlaczego dobrze spełniała funkcję matero do yerba mate i jak przygotowywano naczynka?
Spis treści:
- Trochę gruszka, trochę dynia. Co to jest tykwa?
- Tykwa i jej liczne zastosowania
- Od nasionka do matero z tykwy. Jak powstają naczynka do yerba mate?
- Tykwy do yerba mate o różnych kształtach
- Jaką tykwę do yerba mate wybrać?
Trochę gruszka, trochę dynia. Co to jest tykwa?
Tykwa to roślina pnąca zaliczana do rodziny dyniowatych. Oryginalnie pochodzi z Afryki, a jej naturalnym terenem występowania jest strefa podzwrotnikowa, w której króluje klimat subtropikalny. Dziś różne jej odmiany można spotkać praktycznie na każdym kontynencie. W warunkach naturalnych roślina może osiągać nawet do 10 metrów wysokości. Pnącza owijają się wokół drzew, krzewów, a nawet budynków. Ma duże, zaokrąglone liście, a gdy kwitnie, jej pędy ozdabiają białe kwiaty. To, co jest najcenniejsze w tykwie, to jej owoce – gdy są młode, mają soczyście zielony kolor, pokryte są drobnym meszkiem i przypominają kształtem gruszki. Owoce dojrzewają bardzo szybko. Zwiększają swoją objętość, ich kolor płowieje, wpadając w żółtobrązową barwę, a powierzchnia staje się gładka, tracąc meszek. Dojrzałe owoce tykwy mogą mieć nawet do 80 centymetrów długości i 20 centymetrów szerokości. Gdy wyschną, ich zewnętrzna część zmienia się w grubą, twardą skorupę, podczas gdy wnętrze pozostaje (prawie całkiem) puste. Zdrewniałe owoce mają charakterystyczny kształt – są pękate i zaokrąglone u dołu i zwężają się w górnej części. Ze względu na kształt, tykwę inaczej nazywa się dynią butelkową lub kalabasą.
Tykwa – roślina o wielu obliczach
Niektóre z odmian tykwy są jadalne. Szczególnie w kuchni azjatyckiej tykwa jest bardzo popularnym składnikiem wielu dań. Dzięki niesamowicie twardej skorupie dojrzałych owoców tykwa pospolita zyskała wiele zastosowań, nie tylko w kulinariach. Odpowiednio przygotowaną kalabasę można wykorzystać na 1000 różnych sposobów! Może pełnić funkcję instrumentu muzycznego – duża, pusta w środku skorupa świetnie sprawdza się jako pudło rezonansowe. Mniejsze, wysuszone tykwy z kolei, po wypełnieniu nasionami, służą za grzechotki. W Afryce czy Ameryce Południowej rdzenni mieszkańcy wykonywali naczynia z tykwy – codziennego użytku, jak miski, talerze czy pojemniki na wodę, ale też ozdobne dzbanki czy szkatułki. Z tykw tworzy się bonga – fajki wodne i mniejsze fajki do palenia tytoniu. Z dużej tykwy, ozdobionej przezroczystymi, barwnymi szkiełkami tworzy się też ozdobne abażury – to charakterystyczny element wystroju popularnej sieci restauracji z mistycznym, egipskim stworzeniem w nazwie, które przybiera postać lwa z ludzką głową. A co najważniejsze dla nas, mateistów, z tykwy wykonuje się matero do yerba mate.
Od nasionka do matero z tykwy. Jak powstają naczynka do yerba mate?
Uprawa tykwy nie należy do najłatwiejszych – to dość kapryśna roślina, która czasem wydaje mnóstw owoców, a czasem nie chce wydać żadnego. Lubi ciepło, dużo słońca i solidną porcję wody. Dojrzałe owoce tykwy przybierają kształt dużej, wydłużonej gruszki. Mają jasnozielony lub lekko żółty kolor i twardą skórkę. Po zbiorze owoce dojrzewają ostatecznie w ciepłym i przewiewnym miejscu przez około dwa tygodnie. Suszy się je w całości – po przecięciu mogą zmarszczyć się i stracić swój kształt. Podczas procesu suszenia zewnętrzna część brązowieje, a cały owoc staje się lekki jak piórko. Po całkowitym wysuszeniu, obróbka tykwy polega na tym, aby usunąć jej wnętrze – resztki miąższu i ziarna. Tak przygotowana tykwa znalazła zastosowanie jako naczynie na wodę, żywność i, dzięki specyficznemu kształtowi, jako matero do yerba mate. Dzięki delikatnie zwężanej górnej krawędzi możliwe jest usypanie w tykwie kopczyka z suszu yerba mate. Z dyni butelkowej wykonuje się także instrumenty – niektóre plemiona używały owoców tej rośliny do wykonania np. gwatemalskiej marimby czy kubańskiego guiro. Ciekawostka: tykwę pospolitą można wyhodować nawet we własnym domu, a nasionka z łatwością dostaniemy w prawie każdym sklepie ogrodniczym.
Tykwy do yerba mate o różnych kształtach
Owoce tykwy jako naczynka do picia yerba mate wykorzystywali już setki lat temu Indianie Guarani, którzy zamieszkiwali tereny znanych nam dzisiaj państw: Paragwaju, Brazylii, Argentyny i Urugwaju. Zdrewniała, twarda skorupa owocu była dość wytrzymała, dobrze trzymała wodę i była bardzo lekka. Do dziś tamtejsi mateiści chętnie korzystają z takich naturalnych naczynek. Ze względu na to, z której części owocu wykonana tykwa do mate, wyróżnia się różne rodzaje. Najpopularniejszy kształt to tzw. „tykwa argentyńska”, którą bez problemu znajdziemy również u nas. Wykonuje się ją z dolnej część małych owoców, które kształtem przypominają gruszki. Z górnej części większych owoców, które mają charakterystyczne zwężenie, wykonuje się naczynka zwane cuia i porongo. Cuie są popularne głównie w Brazylii. Pije się z nich chimarrão. Mają znacznie grubsze ścianki i szeroki kołnierz. Porongo, najczęściej spotykane w Argentynie i Urugwaju, są nieco mniejsze od cui, bardziej zaokrąglone i zazwyczaj wyposażone w metalowe nóżki. Ostatni typ tykwy to galleta – wykonana z płaskiego owocu.
Jaka jest najlepsza tykwa do yerba mate?
Matera z owoców tykwy przygotowywano i wykorzystywano przez bardzo długi czas - wielu mieszkańców Ameryki Południowej wciąż preferuje ten właśnie ich rodzaj. To zdecydowanie najbardziej klasyczny sposób na przygotowanie yerba mate. Obecnie jednak, z uwagi na komfort użytkowania i łatwość czyszczenia, zdecydowanie bardziej popularne stały się tykwy ceramiczne, które zaczęto wykorzystywać dopiero w okresie kolonizacji. Ich kształt zwykle nawiązuje do tradycyjnych naczynek, co ułatwia przygotowanie naparu z yerba mate. Jaką tykwę wybrać do picia yerby? W naszym sklepie oprócz tykw ceramicznych, kupisz również matera drewniane, wykonane z drewna palo santo, guampy i termiczne matera wykonane ze stali nierdzewnej. Wybierz to, które odpowiada Ci najbardziej!
Źródła informacji:
- Wikipedia: Tykwa.
